Het vertrouwensbeginsel in waterschapsland

Door : Michiel de Groote
Datum : 17.07.2021 13:08:55

HET VERTROUWENSBEGINSEL IN WATERSCHAPSLAND
De Raad van State honoreert het vertrouwensbeginsel nu ook in de waterschapswereld! Dit betekent dat ook waterschapsambtenaren voortaan wel drie keer na moeten denken voordat ze iets goedkeuren of toezeggen.
In juni 2021 honoreerde de Raad van State voor ‘t eerst sinds de nieuwe regels over het vertrouwensbeginsel een beroep hierop in de waterschapswereld. Het ging om een handhavingszaak van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het onderwerp: een grondeigenaar moest een bepaalde, voor hem meer belastende baggermethode toestaan op straffe van een dwangsom. Bij de invordering van verbeurde dwangsommen ging het mis, omdat een toezegging van een ambtenaar hieraan in de weg stond.

Aanscherping rechtsregel in 2019
In 2019 sloeg de Raad van State een nieuwe piketpaal wat betreft het vertrouwensbeginsel in het bestuursrecht. Het betrof ook hier een handhavingszaak, en wel van de gemeente Amsterdam. Een dakterras dat illegaal was en reeds tientallen jaren bestond moest worden verwijderd. Daar zette de hoogste bestuursrechter een streep doorheen. Er was namelijk vertrouwen gewekt door diverse ambtenaren ten aanzien van behoud van het dakterras.

Drie-stappenplan
In de uitspraak over het Amsterdamse dakterras werd het zogenoemde drie-stappenplan aangescherpt. Bij een beroep op het vertrouwensbeginsel moeten de volgende stappen worden doorlopen:
1) is er een concrete toezegging gedaan, gericht aan degene die zich erop beroept?;
2) is de toezegging toe te rekenen aan het betreffende bestuursorgaan (waarbij ook toezeggingen van individuele ambtenaren tegenwoordig toerekenbaar kunnen zijn)?;
3) als het antwoord ja is op bovenstaande vragen, dan is de vraag of de toezegging ook moet worden nagekomen gelet op alle betrokken belangen.
Over die laatste stap: het zijn dat bij een heuse toezegging toch wordt gehandhaafd, ook al is toegezegd dat dit niet zou gebeuren. Er kan dan onder omstandigheden een recht op schadevergoeding ontstaan voor degene die zich succesvol beroept op de toezegging.

De Rijnlandse kwestie: gewekt vertrouwen en invordering
Kort samengevat wilde een perceeleigenaar slechts één bepaalde baggermethode voor periodiek onderhoud van een watergang toestaan. Niet de klassieke methode met de kraan, maar wel met de baggerspuit. Dan hoeft de landeigenaar na het baggeren niet zelf meer te verspreiden en te egaliseren. Het staat vast dat een grondeigenaar onderhoud moet gedogen (artikel 5.23 waterwet). Om dwarsliggen te voorkomen heeft Rijnland een dwangsombesluit genomen. De grondeigenaar moet Rijnland toestaan om te baggeren op straffe van een dwangsom. Een specifieke baggermethode is niet benoemd. Volgens de rechter mag je dan zelf kiezen welke methode je hanteert.

Dan de toezegging. Naar ik begrijp is er eerst gebaggerd met de baggerspuit. Kort voordat er werd overgeschakeld naar de klassieke methode, is er een gesprek geweest. In dat gesprek is kennelijk het vertrouwen gewekt dat er niet alsnog werd overgestapt op de klassieke baggermethode. Daarmee waren stap 1 en 2 van het stappenplan doorlopen. Toen er toch werd overgestapt, lag de grondeigenaar dwars. Wel ging Rijnland door met de klassieke methode. Op zich mocht dat ook, aldus de rechter, ook al was iets anders beloofd. Stap 3 is dus ook gezet. In deze kwestie komt het gewekt vertrouwen terug als bijzondere omstandigheid om niet te mogen invorderen. Het gewekt vertrouwen staat in de weg aan invordering van de verbeurde dwangsommen. De grondeigenaar mocht erop vertrouwen dat er werd doorgewerkt met de baggerspuit na de toezeggingen die de rechter heeft gezien in deze zaak. Het is dus niet zo dat er vertrouwen is gewekt over het niet invorderen van dwangsommen. Dat zie je ook nog weleens in de praktijk, maar dat speelde hier dan weer niet.

Cursus vertrouwensbeginsel bij Waterschapsland
De vertegenwoordiger van de gemeente Amsterdam uit de dakterras-zaak geeft cursus bij Waterschapsland over alle ins and outs van het vertrouwensbeginsel. Het is altijd weer de vraag wat je als ambtenaar nu wel en vooral niet moet zeggen. Klik hier voor meer informatie over een lekker concrete en direct toepasbare in-house training.

Michiel de Groote, juli 2021
Michiel is docent bij Waterschapsland, interim-jurist en advocaat
Contact? Bel of app met 06-28501030 of mail naar info@waterschapsland.nl