Randvoorwaardenkorting na onjuist gebruik gewasbeschermingsmiddelen

Door : Michiel de Groote
Datum : 09.10.2024 12:43:14

RANDVOORWAARDENKORTING NA ONJUIST GEBRUIK GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN
Landbouwers gebruiken doorgaans best wel wat gewasbeschermingsmiddelen om hun percelen zoveel mogelijk vrij te houden van grassen en onkruid. Bij de tarweteelt wordt bijvoorbeeld vaak het middel Atlantis Star gebruikt. Maar wat kan er allemaal gebeuren als je zo’n middel niet goed gebruikt en je milieuregels overtreedt?

Twee voorbeeldzaken
Ik bespreek twee rechtszaken die in september 2024 werden gepubliceerd (ECLI:NL:CBB:2024:657 en ECLI:NL:CBB:2024:655). In beide gevallen waren het toezichthouders van een waterschap die iets constateerden wat er niet goed uitzag. Lange geelbruine stroken op het talud langs een watergang wijzen op onjuist gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dat was dan ook wat de aandacht trok in de twee gevallen die ik in dit blog behandel. Er is onderzoek gedaan door middel van het verhoren van de betrokken landbouwers (de eigenaar van de landbouwpercelen is snel gevonden). In het ene geval bleek er over een lengte van 270 meter Atlantis Star te zijn gebruikt en in het ander geval was er over een lengte van 420 meter Roundup gespoten.

De gevolgen
Het is verboden om direct naast een watergang dit soort gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. Het komt dan namelijk terecht in het oppervlaktewater (direct of via verneveling, meegevoerd door de wind). Dat is niet goed voor de waterkwaliteit, die toch al zo onder druk staat. Het waterschap heeft aan beide overtreders een boete opgelegd. Maar het waterschap heeft ook bij de Minister van LVVN (via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, RVO) melding gemaakt van de incidenten. De Minister is bevoegd om bij overtredingen van milieuwetgeving een strafkorting op te leggen. Die strafkorting, uitgedrukt in een percentage, wordt dan afgetrokken van de jaarlijks te ontvangen landbouwsubsidie die eigenlijk elke landbouwer wel ontvangt. Deze subsidie is gebaseerd op het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en wordt wel GLB-subsidie genoemd. Voldoe je als landbouwer niet aan alle voorwaarden, zoals de voorwaarde dat je geen milieuregels mag overtreden, dan kun je met een randvoorwaardenkorting worden geconfronteerd. Er wordt dan niet voldaan aan de ‘conditionaliteiten’. In beide zaken is een korting opgelegd, in het ene geval van 20% en in de andere casus van 30%.

De rechtsgang
Tegen een opgelegde randvoorwaardenkorting kan de belanghebbende bezwaar maken en als dat geen resultaat oplevert is beroep mogelijk bij het College van Beroep voor het  bedrijfsleven (CBB). Dat is de evenknie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, maar dan voor bepaalde stukken wetgeving.

Ne bis in idem
Voor dezelfde overtreding mag je niet twee keer strafrechtelijk worden aangepakt. Dat noem je het ‘ne bis in idem’-beginsel. Mag je na ontvangst van een boete van het waterschap ook nog een randvoorwaardenkorting krijgen of wordt je dan dubbel gestraft? Zo zal het misschien voelen, maar het CBB is duidelijk:
Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft in bestendige jurisprudentie geoordeeld dat sancties op grond van verordeningen betreffende het gemeenschappelijk landbouwbeleid niet strafrechtelijk van aard zijn (zie onder andere het arrest van 5 juni 2012 in de zaak C 489/10, Bonda, ECLI:EU:C:2012:319). De hier opgelegde randvoorwaardenkorting kan dus niet als strafrechtelijke sanctie worden beschouwd. Om die reden is er geen sprake van een dubbele bestraffing van dezelfde overtreding, zodat er geen sprake is van schending van artikel 5:43 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), waarin het ne bis in idem-beginsel is neergelegd.

Hoogte van de korting
In beide rechtszaken wordt gesteggeld over de hoogte van de randvoorwaardenkorting. Kort gezegd is de standaardhoogte 20%, maar de Minister kan hiervan afwijken. Er geldt een minimum van 5% en geen maximum. Je kunt dus in het allerergste geval de volledige subsidie kwijtraken door schending van milieuregels. De regels hiervoor staan in een aanvullende EU-verordening, te weten Verordening 640/2014 (zie bijvoorbeeld artikel 40 voor de percentages). De zaak over Atlantis Star werd gezien als een standaardgeval, waarvoor het standaardtarief van 20% is gerekend en ook mocht worden gerekend. Bij de Roundup was er wel een erg lange strook gespoten, terwijl het kennelijk wel vaker voorkwam. Daarom achtte het CBB het in die zaak gekozen percentage van 30% redelijk.

Afrondend
Het middel van de randvoorwaardenkorting is voor de overtreder uiteraard belastend en onprettig. Na het vaststellen van een overtreding kun je meteen al een korting krijgen (eerst een waarschuwing geven is niet nodig). Zeker nu de waterkwaliteit een belangrijk punt van zorg is, kan het middel van de randvoorwaardenkorting eigenlijk niet vaak genoeg worden ingezet. Voor de eerlijke landbouwers is er niks aan de hand; die houden zich aan de regels en krijgen dus nooit een randvoorwaardenkorting.

Michiel de Groote, jurist/docent bij Waterschapsland